لوله (Pipe) و تیوب (Tube) چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟

احتمالاً تا به حال کلمه Tube زیاد به گوشتان خورده است و ممکن است برایتان سؤال پیش آمده باشد که تیوب چیست و چه تفاوتی با لوله دارد؟ در ادامه به بررسی تفاوت های این دو پرداخته می شود.

لوله از کلمه انگلیسی Pipe و تیوب از کلمه ی انگلیسی Tube گرفته شده است. هر دو کلمه به معنای لوله هستند اما این دو تفاوت بسیار زیادی با یکدیگر دارند. لوله یا پایپ (Pipe) در انتقال سیالات از نقطه ای به نقطه دیگر در فواصل طولانی استفاده می شود و تیوب (Tube) در یک سیستم به منظور گردش سیالات، انتقال انرژی و در ابزارهای دقیق کاربرد دارد. همچنین تیوب ها در فشارها و دماهای بالا استفاده می شوند که مهم ترین کاربردهای آن ها در کوره های نفتی، ساخت مبدل حرارتی یا به عنوان جایگزینی برای نبشی، قوطی و تیرآهن است.

 تفاوت های این دو، به نکته ی ذکرشده منتهی نمی شود و تفاوت های مهم دیگری نیز وجود دارد که عبارت اند از:

• به منظور فهمیدن بهتر این نکته نیاز است تا با مهم ترین اصطلاحات مرتبط با لوله آشنا شویم. پرکاربردترین آن ها قطر خارجی لوله (Outside Diameter یا OD)، قطر داخلی لوله (Internal Diameter یا ID)، قطر اسمی لوله (Nominal Pipe Size یا NPS) و ضخامت لوله (Schedule یا SCH) است. در استاندارد ANSI یا ASME برای اینکه ضخامت جداره ی لوله ها را بتوان مشخص کرد از پارامتر رده یا اسکجوال (Schedule) استفاده می شود. ازآنجایی که فشارهای بالا نیاز به مقاومت بالای لوله وجود دارد، عدد schedule یا ضخامت لوله یک فاکتور اساسی در انتخاب لوله محسوب می شود. از طرفی دیگر باید بدانید که قطر خارجی لوله ها (Outside Diameter) همواره ثابت است و با تغییر ضخامت یا رده، تنها قطر داخلی لوله (Internal Diameter) کم یا زیاد می شود. برای اینکه بتوان ضخامت لوله بر اساس اسکجوال و سایز اسمی پیدا کرد، باید به استاندارد ASME B36.10M مراجعه کرد زیرا بین سایز دقیق ضخامت لوله و عدد اسکجوال رابطه ای وجود ندارد. تیوب ها، برخلاف لوله ها، از پارامتر BWG یا SWG (در سیستم آمریکایی از BWG و در سیستم انگلیسی از SWG استفاده می شود) استفاده می شود که با افزایش BWG یا SWG، ضخامت کم می شود. پارامتر BWG یا SWG و قطر تیوب از هم مستقل هستند یعنی اگر قطر تیوب ها متفاوت ولی SWG یا BWG آن ها برابر باشد، ضخامت آن ها نیز برابر است.
• جداره ی تیوب ها (هم جداره ی داخلی و هم خارجی) نسبت به لوله ها صاف تر است و تلورانس Straightness، circularity، قطر و ضخامت سخت گیرانه تری از لوله ها دارند.
• به منظور اعلام سایز لوله ها در سیستم متریک از مشخصه ای به نام قطر اسمی یا DN استفاده می شود اما در سیستم اینچی از مشخصه NPS استفاده می شود. در هردو سیستم DN و NPS سایز اعلام شده با قطر خارجی واقعی لوله یکسان نیست. قطر اسمی در لوله های با سایز کوچک تر و مساوی 12 اینچ، کمتر از قطر واقعی لوله و در لوله های با سایز بزرگ تر از 12 اینچ، مساوی قطر خارجی واقعی آن است؛ اما در تیوب، برعکس لوله ها، زمانی که اندازه ی آن مطرح می شود درواقع همان قطر خارجی بیان شده است و سیستم های DN یا NPS برای بیان قطر اسمی در اینجا کاربردی ندارند. به عنوان مثال یک لوله ی 1 اینچی، قطر خارجی 1.315 دارد اما در یک تیوب 1 اینچی، قطر خارجی همان 1 اینچ است.
• لوله ها یک استوانه توخالی هستند و مقطع دایره ای دارند اما تیوب ها با مقطع های دایره ای، مربع و مستطیلی تولید می شوند و در فشار و دماهای بالا کاربردی هستند.
• تیوب معمولاً در سایزهای کوچک و بدون درز یا به صورت مانسمان ساخته می شوند. سایزهای 4 اینچ و کمتر از آن بیشترین استفاده را دارند و سایزهای 10 و 12 اینچ بسیار کم کاربرد دارند. از طرفی دیگر لوله ها از سایز 8/1 اینچ تا 120 اینچ ساخته می شوند (لوله های اسپیرال در سایزهای بزرگ ساخته می شوند). همچنین لوله ها روش های تولید مختلفی دارند و به دودسته ی درزدار و بدون درز تقسیم می شوند.
• تیوب ها طبق بعضی از استانداردها درواقع لوله هایی هستند که قابلیت خم شدن دارند به عبارتی دیگر آن ها انعطاف پذیر هستند و با عنوان لوله های بدون درز انعطاف پذیر در ساخت مبدل ها استفاده می شوند.
• لوله ها با استانداردهای مشخص و با ابعاد متفاوتی ساخته می شوند و به طور معمول در طول های 6 متری برش داده می شوند اما تیوب ها با طول معینی تولید نمی شوند و بسته به سفارش مشتری با ابعاد متفاوتی تولید می شوند.
• فرآیند ساخت تیوب ها از ساخت لوله ها بسیار سخت تر است و تست های پیچیده تر و بیشتری از لوله ها نیاز دارند. تمام این موارد باعث می شود تا هزینه تمام شده برای ساخت و قیمت نهایی آن ها از لوله بسیار بیشتر باشد.
• همان طور که در ابتدا گفته شد برای انتقال سیالات از نقطه ای به نقطه دیگر در فاصله های طولانی از لوله ها و به منظور انتقال انرژی، گردش سیال و در سیستم های ابزار دقیق از تیوب ها استفاده می شود.